از آن جایی که دیابت در بسیار از مواقع می‌تواند منجر به بیماری شریان محیطی (PAD) شود، رگ‌های خونی محیطی تنگ شده و جریان خون به پاها کاهش می یابد. علاوه بر این دیابت ممکن است باعث آسیب های عصبی شود که به نوروپاتی محیطی معروف است. این اتفاق می‌تواند احساس درد را در اندام ها از بین ببرد. اگر درد در بدنتان احساس نشود، ممکن است متوجه نشوید که زخمی در پاهای خود دارید و فشار خود را روی قسمت های آسیب دیده ی پا ادامه دهید و جراحت و آسیب بیشتری ایجاد کنید.
کاهش جریان خون در بافت های بدن، سرعت بهبود زخم را کاهش می دهد. همچنین می‌تواند باعث شود بدن شما در مواجهه با عفونت ضعف نشان دهد و مقاومتی نداشته باشد. در نتیجه، امکان دارد که زخم هایی که روی بدنتان به وجود می آید، بهبود نیابد یا باعث مرگ بافت یا ایجاد قانقاریا شود و به علاوه اینکه حتی عفونت نیز ممکن است تا استخوان نفوذ کند.
اگر عفونت متوقف نشود، ممکن است لازم باشد عضوی از بدن که بیشتر دچار عفونت شده است، قطع شود. شایع‌ترین قطع عضو در بیماران مبتلا به دیابت، قطع انگشتان پا و ساق پا است. نکته ی بسیار مهم در این بخش، این است که توانبخشی برای بیمار هر چه زودتر شروع شود، پتانسیل موفقیت بعد از عمل بیشتر می‌شود. برای جلوگیری از عوارضی مثل انقباض مفاصل، زخم‌های پاتولوژیک و حالت افسردگی پس از قطع عضو دیابتی، بیمار باید هرچه زودتر از درمان فیزیوتراپی استفاده کند.
اهداف توانبخشی بعد از عمل قطع عضو دیابتی
عمده ترین هدف توانبخشی بعد از قطع پا در بیماران دیابتی شامل موارد زیر میباشد:
بدست آوردن استقلال خود
جلوگیری از تورم
حفظ مفاصل
جلوگیری از آتروفی عضلانی
افزایش فعالیت های عضلانی
جلوگیری از ضعف عضلانی
جلوگیری از برونکوپنومونی
جلوگیری از زخم‌های فشار
کنترل درد
بازآموزی حسی
پشتیبانی بیمار از نظر روانی
بهتر است که فرد، قبل از هرگونه درمان، توسط فیزیوتراپیست معاینه شود. در محله ی اول، باید ارزیابی پتانسیلی بیمار از اندام فوقانی، اندام تحتانی و تنه انجام کارهایی مثل جابه‌جایی، حرکت بوسیله ویلچر و تحرک (به همراه یا بدون پای مصنوعی) قابل انجام است.
پس از قطع پای دیابتی
مراقبت و بهبودی بعد از قطع پای دیابتی شامل موارد زیر میباشد:
بلند شدن بعد ازقطع پای دیابتی
هنگامی که احساس بهتری دارید و درد شما کمتر شده است با کمک فیزیوتراپیست از رختخواب خارج خواهید شد. این اتفاق معمولا یک یا دو روز بعد از عمل اتفاق می افتد.
تمرینات فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست شما را در انجام روش‌های درمانی مختلف یاری می کند. ممکن است بعضی افراد به تمرینات تنفسی احتیاج داشته باشند. برای مثال کسانی که سیگار می کشیدند.
همچنین انجام تمرین‌های ساده اما اساسی، از مواردی است که آبه شما آموزش داده می شود.
اهداف تمرینات بعد از عمل عبارتند از:
ساختن دوباره ی قدرت عضلات
جلوگیری از سفت شدن عضلات در اندام ها
جلوگیری از سفتی مفاصل
کاهش تورم
بهبود گردش خون
بهبود تعادل
توانایی بیرون آمدن از تخت
حساسیت زدایی
حساسیت زدایی در افرادی که عضو خود را در ابتلا به دیابت از دست داده اند، باعث کاهش درد، کمک به لمس در اندام باقیمانده شان می‌شود و به بیمار کمک می کند که فرد با بدن جدید خود، کنار بیاید. ماساژ و تپینگ می‌تواند در روزهای اول پس از قطع عضو شروع شود و می‌توان آن را روی پانسمان نرم یا هنگام برداشتن پانسمان انجام دادبه بیمار دستورالعمل‌هایی داده می‌شود که بتواند تکنیک‌های حساسیت زدایی را انجام دهد و تا درد فانتوم نیز کمتر شود.
ماساژ
فیزیوتراپیست، تمام قسمت های باقیمانده از اندام را ماساژ می‌دهد.
بعد از برداشتن بخیه‌ها یا گیره‌ها، فشار بر روی عضلات عمیق‌تر و بافت نرم افزایش می یابد.
به مدت 5 دقیقه و 3-4 بار در روز، یا به اندازه نیاز برای کاهش درد اندام فانتوم، این کار انجام می‌شود.
اندام باقیمانده که شامل نقاط فشار در ناحیه کشاله ران است، باید به آرامی ماساژ داده شود.
تپینگ
باید به اندام باقیمانده با نوک انگشتان ضربه زده شود.
وقتی که بخیه‌ها یا گیره ها هنوز هستند، می‌توانید ضرباتی ملایم را روی خط بخیه بزنید.
پس از برداشتن بخیه‌ها، ماساژ بر روی اندام باقیمانده می‌تواند انجام شود.
حساسیت زدایی
حساسیت زدایی به کاهش حساسیت اندام باقیمانده، نسبت به لمس کمک می‌کند و تحمل لمس را نیز بهبود می‌بخشد.
2-3 بار در روز صورت برداشتن پانسمان انجام شود (این کار می‌تواند در حین حمام یا بعد از حمام انجام شود)
با استفاده از یک ماده نرم، مانند توپ پنبه‌ای به آرامی پوست را با حرکات دایره‌ای مالش دهید.
پس از پنبه از یک ماده زبرتر مانند دستمال کاغذی و سپس از یک حوله یا پارچه استفاده کنید تا جایی که نتوانید این مواد را تحمل کنید.
موبیلیزاسیون بافت اسکار
موبیلیزاسیون باعث می‌شود جای زخم، از بافت زیرین جدا نشود، زیرا این اتفاق می‌تواند علت درد و تاول‌ها در هنگام شروع استفاده از پروتز باشد.
زمان انجام موبیلیزاسیون، وقتی است که پانسمان یا کامپرشن نرم را برداشته می شود.
بیمار، خودش می‌تواند این کار را هر روز در زمان استحمام، انجام دهد.
دو انگشت را روی قسمت استخوانی قرار دهید و با نگه داشتن انگشت ها در همان نقطه یک حرکت دایره‌ای را به مدت 1 دقیقه انجام دهید.
این کار را در اطراف استخوان روی اندام باقیمانده نیز تکرار کنید.
پس از ترمیم زخم، این کار می‌تواند بر روی برش، برای تحریک بافت اسکار انجام شود.
مدیریت اندام باقیمانده (استامپ)
اندام باقیمانده ایده‌آل، خونرسانی خوب، زخم‌های نرم و متحرک، با حداقل درد، کمترین میزان تورم، و طول کافی برای اهرم بیومکانیکی است اما برای محدود کردن انتخاب اجزای پروتز، خیلی طولانی نیست.
موارد استفاده لیزر کم توان در زخم دیابتی
بهبود زخم
بهبودی زخم همیشه باعث نگرانی می‌شود اما این نگرانی در مواردی که بیمارانی دیابت عروقی دارند بسیار بیشتر است. کنترل کردن تورم اندام باقیمانده می‌تواند به بهبودی کمک کند اما بعضی از شواهد به منظور تسهیل و تسریع در بهبود زخم در بیماران دیابتی، نشان می دهد که می توان از لیزر با شدت کم استفاده کرد.هرچند که هنوز دوزهای دقیقی برای اثر بهینه این روش درمانی ارائه نشده است.
درد
درد یک موضوع فیزیولوژیکی بسیار متداول است که در دوره حاد بعد از عمل ایجاد می‌شود و بر توانایی بیمار در یادگیری مهارت‌های جدید تأثیر می‌گذارد.همچنین کنترل تورم در اندام باقیمانده از طریق نحوه قرار گیری اندام به تسکین درد حاد، بعد از عمل کمک می‌کند. از مداخلات مختلف فیزیوتراپی برای درمان درد اندام فانتوم (اندامی که قطع شده است) استفاده می‌شود. یکی از معدود روش‌های فیزیوتراپی که تاثیر آن برای درمان درد اندام فانتوم ثابت شده است، یک برنامه 60 دقیقه‌ای تحریک عصب الکتریکی از راه پوست (TENS) است.
آیا به ویلچر احتیاج دارم؟
بله. اگر ویلچر نداشته باشید، فیزیوتراپیست یکی را برای شما سفارش خواهد داد و به شما یاد می‌دهد که چگونه از صندلی چرخدار با خیال راحت استفاده کنید. بعد از قطع عضو، راه رفتن با عصا یا به صورت لی لی راه رفتن را توصیه نمی‌کنیم. دلایل این امر عبارتند از:
خطر افتادن شما بیشتر می‌شود.
تعادل شما تغییر می‌کند.
پای باقیمانده شما ممکن است در معرض آسیب قرار بگیرد (به ویژه اگر دیابت دارید یا قطع عضو شما به دلیل گردش خون ضعیف است).
ممکن است تورم بدنتان افزایش یابد.
تا زمانی که اندام باقیمانده شما به ثبات پایدار نرسد، از پروتز موقت استفاده خواهید کرد. این دوره زمانی می‌تواند 2 تا 6 ماه طول بکشد. سپس ممکن است پروتز قطعی (که بعضاً دائمی نیز نامیده می‌شود) خود را دریافت کنید. در این مرحله می‌آموزید که چگونه:
پروتز را بپوشید و در بیاورید.
ضخامت لایه جوراب خود را با آن تنظیم کنید.
با استفاده از میله‌های موازی با پای مصنوعی خود قدم بزنید.
از ابزار کمکی مانند واکر یا عصا برای راه رفتن استفاده کنید.
در صورت امکان بدون کمک قدم بزنید.
پروتز را تمیز کنید و مراقبت از آن را یاد بگیرید.
به تدریج مدت زمان استفاده از پای مصنوعی خود را افزایش دهید.
چه زمانی بعد از عمل می‌توانم به فعالیت‌های روزانه ادامه دهم؟
زمانی که به طور کامل آماده شوید می توانید فعالیت های بسیاری را که بخشی از زندگی شما بوده است، از سر بگیرید. اما زندگی ممکن است چالش‌های جدیدی را برای شما به وجود آورد. هرچه فعالیت خود را بیشتر می‌کنید این اهداف را در خاطر داشته باشید:
با تیم پزشکی خود صحبت کنید.
یک تیم پشتیبانی از خانواده و دوستان تشکیل دهید.
به فعالیت‌های معنی‌دار مانند شغل، کار داوطلبانه یا فعالیت‌های اجتماعی بازگردید.
تکنیک‌های مقابله مانند مدیتیشن و آرامش را تمرین کنید تا در هنگام بروز چالش‌های جدید به شما کمک کند.
چگونه از قطع پا جلوگیری کنیم؟
آیا می‌توان از قطع پای دیابتی پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای جلوگیری از قطع عضو و سایر عوارض شدید دیابت مدیریت قند خون است. روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید این کار را انجام دهید، از جمله:
پیروی از یک رژیم غذایی سالم شامل گوشت‌های بدون چربی، میوه و سبزیجات، فیبر و غلات کامل
اجتناب از آب و نوشابه شیرین
کاهش استرس
ورزش کردن به مدت حداقل 30 دقیقه در روز
حفظ وزن و فشار خون سالم
چک کردن مرتب قند خون خود
مصرف انسولین و سایر داروهای دیابت طبق دستور پزشک
مراقبت مناسب از پا ممکن است به شما در جلوگیری از بروز زخم کمک کند.
برخی از نکات مربوط به مراقبت از پا عبارتند از:
هرروز تمام پای خود را چک کنید. به دنبال قرمزی، زخم، کبودی، تاول و تغییر رنگ در پا باشید.
از یک آینه ذره‌بینی برای کمک به نگاه دقیق‌تر به پاهای خود استفاده کنید.
اگر قادر به چک کردن پای خود نیستید، بگذارید شخص دیگری آن را برای شما بررسی کند.
به طور مرتب پاهای خود را برای چک کردن میزان حساسیت با استفاده از یک پر یا جسم سبک دیگر بررسی کنید.
مرتباً احساس گرمی و سردی پاهای خود را بررسی کنید.
جوراب‌های نازک و تمیز بپوشید که کش پلاستیکی نداشته باشند.
انگشتان پای خود را در طول روز بپیچانید و مچ پا را مرتباً حرکت دهید تا خون در پاهای شما جاری شود.